مقدمه
در سالهای اخیر بسیاری از افراد پس از آشنایی با مفهوم حساسیت بالا، نسبت به تشخیص درست آن دچار سردرگمی میشوند. این سردرگمی اغلب ناشی از شباهت ظاهری میان انواع مختلف حساسیت است.
برای روشن شدن تفاوتها و جلوگیری از برداشتهای نادرست، این نوشتار تهیه شده است.
۱) حساسیت ذاتی (HSP – Highly Sensitive Person)
ریشه: ذاتی و ژنتیکی
این حساسیت از کودکی همراه فرد است و بخشی از ساختار عصبی اوست.
ماهیت آن لطیف، عمیق و همدلانه است.
ویژگیهای شاخص:
پردازش عمیق اطلاعات
همدلی زیاد
حساسیت به جزئیات
واکنش سریع به محرکها
نیاز به آرامش و کیفیت
دوری از خشونت
۲) حساس + جویای حس (HSP/HSS)
ریشه: ذاتی + میل به تجربه
این افراد دو بُعد را همزمان دارند:
حساسیت ذاتی و کنجکاوی نسبت به تجربههای تازه.
ویژگیهای شاخص:
حساس اما فعال
لطیف اما کنجکاو
انرژی زیاد
تجربههای جدید
ریسکپذیری سالم
خلاق
۳) حساسیت اکتسابی (HAS – High Acquired Sensitivity)
ریشه: تروما، ناایمنی، فشار یا تجربههای سخت
این حساسیت ممکن است ظاهراً شبیه HSP باشد،
اما سرچشمه و کارکرد آن متفاوت است.
محور آن دفاع و آمادهباش است، نه لطافت.
ویژگیهای شاخص:
هوشیاری مفرط
زودرنجی
واکنشهای هیجانی شدید
بیثباتی عاطفی
رفتارهای دوگانه
حساسیت دفاعی
۴) مقایسه سه نوع حساسیت
نوع حساسیت ریشه ماهیت
HSP ذاتی لطیف، همدل، آرام
HSP/HSS ذاتی + کنجکاوی حساس اما فعال
HAS اکتسابی (تروما) دفاعی، پرتنش
۵) جمعبندی
همه حساسها HSP نیستند.
حساسیت میتواند ریشههای متفاوتی داشته باشد:
ذاتی،
ذاتی همراه کنجکاوی،
یا محصول تجربههای سخت.
شناخت ریشهی حساسیت، مسیر درست مراقبت و رشد را روشن میکند.
مینو پرنیانی با دستیاری ChatGPT
